Norweski pisarz, Jon Fosse, laureatem Literackiej Nagrody Nobla 2023

fot.: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jon_Fosse#/media/Plik:Writer_Jon_Fosse_(cropped).jpg

5 października o godzinie 13:00 Szwedzka Akademia ogłosiła laureata tegorocznej Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. W 2023 roku ta prestiżowa nagroda powędrowała do norweskiego pisarza, Jona Fossego, który od lat znajdował się wśród typowanych do literackiego nobla pisarzy. Wśród polskich czytelników Jon Fosse nie jest jeszcze tak znany. We wrześniu 2023 roku ukazał się bowiem pierwszy polski przekład jego prozy – „Drugie imię. Septologia I-II”.

Literacka Nagroda Szwedzkiej Akademii

Pierwszy czwartek października to dla miłośników literatury wyjątkowo ważna data. Co roku tego dnia komitet noblowski ogłasza laureata Literackiej Nagrody Nobla. To prestiżowe wyróżnienie przyznawane jest od 1901 roku. A wszystko zaczęło się w 1786 roku, kiedy król Gustaw III powołał Akademię Szwedzką. Zasiada w niej 18 członków – pisarzy, poetów, ale nie tylko, którzy pełnią tę rolę dożywotnio.

Co roku czterech lub pięciu członków Akademii Szwedzkiej, czyli tzw. Komitet Noblowski, wybiera laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Dokonują oni wyboru spośród listy kandydatów, którzy typowani są do nagrody przez członków Akademii Szwedzkiej, innych, podobnych instytucji oraz poprzednich laureatów.

Jon Fosse – laureat Nagrody Nobla 2023 w dziedzinie literatury

Jon Fosse uważany jest za jednego z najwybitniejszych współczesnych dramatopisarzy norweskich. Chociaż literatura norweska może kojarzyć się nam na szybko z kryminałami, bo właśnie z północnych krajów pochodzi większość najbardziej cenionych autorów tego gatunku literackiego, to jednak laureat Nagrody Nobla 2023 w dziedzinie literatury tworzy zupełnie inną prozę. Ma on w swoim dorobku – napisanym w norweskim nynorsk – wiele tytułów z różnych gatunków literackich, zarówno powieści, poezję, eseje, tłumaczenia czy książki dla dzieci. Jego sztuki teatralne należą do najczęściej wystawianych na całym świecie. Ale również proza Fossego staje się z każdym rokiem coraz bardziej rozpoznawalna wśród czytelników z wielu krajów.

Co sprawiło, że Norwega docenił w tym roku Komitet Noblowski? W uzasadnieniu Akademii Szwedzkiej czytamy:

Jon Fosse tworzy od lat 80. Już w 1983 roku ukazała się jego pierwsza powieść „Raudt, svart”. Jest on również znanym dramaturgiem. Jego sztuki teatralne wystawiane są od 1994 roku na ponad 120 scenach teatralnych. Jeśli zaś zatrzymać się na jego twórczości prozatorskiej, to mówi się, że Jon Fosse jest przedstawicielem norweskiego modernizmu. W swoich powieściach najwięcej uwagi poświęca dialogom bohaterów i ich czynom, które bardziej mówią o ich myślach oraz emocjach niż narrator. Dla pisarza ważne są dialogi, jednak bohaterowie powieści mówią niewiele, powtarzają wiele kwestii. Stałym tematem prozy Fossego jest samotność i zwyczajność, co sprawia, że czytelnikowi tak łatwo odnaleźć się w realiach powieści.

W Polsce do tej pory ukazała się jedna powieść Jona Fossego „Drugie imię. Septologia I-II”. Polskie tłumaczenie dzieła norweskiego pisarza zawdzięczamy wydawnictwu ArtRage.